Ubıhça
Ubıhça Üzerine Çalışmalar
1913 yılında, St. Petersburg’daki Emperyal Rusya İlimler Akademisi, Alman Kafkasolog Adolf Dirr’i, muhacir Çerkeslerin dilini araştırması için Türkiye’ye gönderir, aynı zamanda Ubıh varlığının olup olmadığını da öğrenmesini ister. O yılın yazında Dirr, Sakarya ili Sapanca İlçesine baglı Kırkpınar köyünde küçük bir Ubıh grubu bulur. Orada bir ay kalır. Bu araştırmanın sonucu, 20 sayfalık bir gramer, 6 sayfa metin ve 800 kelimelik bir eser ortaya çıkar.
Tevfik Esenç
Dumézil, sonraki yıllarda Paris’te tanıştığı Prof. Aytek Namitok tarafından Türkiye’ye davet edilir. Aytek Namitok, eşi Hayriye Melek Hunç ile Manyas’ın Dümbe Köyü’nde yaşamaktadır. Dumézil’e çevrelerindeki iki köyde (Hacı Osman Köyü, Hacı Yakup Köyü) Ubıhça konuşanların olduğunu yazar ve onu Manyas’a davet eder. 1954’te Dumézil Manyas’a gelir ve iki hafta misafirleri olur. Tevfik Esenç’in Ubıh dili çalışmalarına katılması, Georges Dumézil ile tanışmasıyla başlar.
Ubıhça Gramer
Ubıh dilinde 84 fonemik ünsüz vardır; bu, tıklama ünsüzlerinin bulunmadığı diller arasında rekor düzeyde bir sayıdır , ancak yalnızca 3 fonemik ünlü vardır. Bu ünsüzlerden dördü yalnızca alıntı sözcüklerde bulunur. Ünsüzlerin dokuz temel eklemlenme yeri vardır ve ikincil eklemlenmenin yaygın kullanımı vardır, öyle ki Ubıh’ta 20 farklı küçük dil sesbirimi vardır. Ubıh üç tür postalveolar ünsüzü (Artdişyuvasıl ünsüzler) ayırt eder: apikal, laminal ve laminal kapalı. Ünlülerle ilgili olarak, yalnızca üç fonemik sesli harf olduğundan, çok fazla alofoni (benzer ses farklı tını) vardır.
