Ailelerimiz : Çeren Ailesi
Atalarının tarihi topraklarında yaşayan kadim Ubıh halkının temsilcilerinden Haret Çeren (Харет Черен), 2010 yılında, 83 yaşında vefat etti ve memleketi Hajhiko ( Хаджико ) köyüne gömüldü.
“Gözler ruhun penceresidir” derler. Haret’in gözleri saf, berrak ve dipsizdiler. Gururlu bakışlarında tüm kaderi kolayca okunuyordu. Hayatının son yıllarını sessiz, sakin ve akrabalarıyla birlikte yaşadı, ama öncesinde büyük acılar vardı. Çocukluk ve gençliğini hatırlamaktan hoşlanmadı; gözyaşları ve düğümlenen boğazı konuşmasına izin vermedi. Her seferinde, özür dileyerek yeniden başladı konuşmaya, ancak acı verici hikayeyi bitiremedi. “Birkaç kez anılarımı kağıda yazmaya çalıştım, ama boşuna: o yıllarda yaşanan her şeyi nasıl kelimelere dökebilirim?”
Büyükbabası Haret Zacheriy ( Зачерий ) – Kafkas Savaşı’ndan sonra hayatta kalan, Dagomıs (Дагомыс) bölgesinde yaşayan, bir zamanlar çok sayıdaki Çeren sülalesinden hayatta kalan tek Ubıh’tı. Büyük bir mucize eseri hayatta kalmıştı ve daha bir çocukken kendini Şapsugh köyü Hajhiko’da (Хаджико) buldu. Sizo (Сизо) sülalesi bu yetimi korudu.
Çeren soyadının etimolojisinin belirlenmesinde zorluklar bulunmaktadır. Çirikba, Çeren adının (transkripsiyonda Čʲéren olarak) Türkiye’nin Balıkesir ilinde ve Kafkasya’da – özellikle de Soçi’nin Lazarevsky ilçesinde – kullanıldığını belirtmektedir. Çeren adının, Ubıhça olan Çıryg (Čʲərégʲ) veya Çizma (Čʲəzaməɣʷa) gibi diğer ubıhça soyadlarıyla ahenk içinde olabileceği varsayımlarında bulunabiliriz, ancak ne dilbilimciler ne de Çeren soyadını taşıyanlar için “Çeren” kelimesinin anlamı hakkında kesin ve ikna edici bir açıklama bulunmamaktadır.
Modern adıyla Hajiko (Şapsığca Хьаджэкъо, Adığece Хьаджыкъо), ki bu Adığece’de “ormanlık alanda küçük yuvarlak kuyu” anlamına gelir. Mevcut bilgilerin tutarsızlığı ve eksikliği nedeniyle, bu köyün soyunun kurucularının – Zakeriya’nın (1853-1929) – köyde nasıl ortaya çıktığına dair koşullar bilinmemektedir. Anlatına göre, Zakeriya, köylü Hacag Gvaşev’in ailesince tesadüfen bulunur. Yetim Zakeriya’ya bakarlar ve onun için Gvaşev ailesinin arazisinde bir ev inşa ederler, ki bu ev daha sonra Çeren ailesinin evi olur. Uşho, bir röportajda bu hikayeyi doğrular ve biraz daha ekler: Zakeriya’yı köye getiren İbrahim ve Tlepşuk Uşho kardeşlerdir ve Uşho kardeşler Zakeriya’yı yanlarına almışlar ve onu Gvaşev ailesine götürmüşler, çünkü Uşho kardeşlerin o sırada henüz aileleri yokmuş. Bu hikayenin doğruluğu hakkında şüphe yoktur. Zakeriya’nın torunu Harun İbrahimovna’nın anlattığına göre, köyde tesadüfen bulunmuştur. Kafkas Savaşı’nın son yıllarında, günümüzdeki Dagomys bölgesinden Tuapse’ye zorlu bir yolculuktan sonra, çocuk Hajiko’daki Sizo ailesinin evinde kalmış ve orada büyümüştür. Daha sonra Zakeriya, aynı aileden bir kızla evlenmiş ve köye kalıcı olarak yerleşmiştir.
Aile üyeleriyle post-Sovyet koşullarında tanışan tarihçi ve bölge araştırmacısı Tamara Vasilyevna Polovinkina olmuştur. 1980’lerin ikinci yarısında, Lazarevski Etnografya Müzesi’nin sergisini oluşturmak amacıyla yakınlardaki Şapsığ köylerine yaptığı bir gezide, 20. yüzyılın 1920’li yıllarına ait bir fotoğraf bulmuştur. Bu fotoğrafta genç İbrahim Çeren tasvir edilmiştir. 1990’larda Polovinkina, Haret İbrahimovna ve kızı Galina ile bağlantı kurmayı başarmış ve ancak 2010 yılında onların arşivinden bazı fotoğrafları dijitalleştirebilmiştir. Araştırmacı, 2017 yılında Facebook sosyal medya platformunda “Soçi’de (Lazarevski bölgesi) Ubıh Zakeri Çeren ve onun torunları” adlı çevrimiçi albüm formatında mevcut materyalleri paylaşmıştır (Ubıh 2017). Albümde yer alan fotoğraflar, yorumlarda bölge araştırmacıları ile ailenin farklı dallarının temsilcileri arasında bir diyaloğu tetiklemiş ve kullanıcıların ilgiyle tepki vermelerine yol açmıştır.
Fotoğraf: İbrahim Zakerievich Cheren (1886/1898–1971)Lazarevsky’nin sergisi etnografya müzesi
Zacheriy İbrahim, Hajiko’da doğdu büyüdü, bir meslek edindi, çalıştı, aile kurdu. Yedi çocuğu vardı. Haret, 1927’de dünyaya geldi.
Altı yıl sonra, Çeren ailesi Kazakistan’a sürüldü. Hayatının son günlerine kadar, dokuz akrabasından yedisinin öldüğü bu korkunç cehennemden sağ kurtulan Haret, annesinin, babasının, genç erkek ve kız kardeşlerinin: bu en sevdiği insanların birbiri ardına gözlerinin önünde öldüklerine şahit oldu. Daha sekiz yaşında mezarları kendi elleriyle kazmak ve sevdiklerini gömmek zorunda kalması ve anıları tüm hayatı boyunca peşini bırakmadı.Sadece esarete ve savaşın zor yıllarına dayanmadı, yeniden kendi köyüne dönme gücünü de buldu. Hayata yeniden başladı, bir işe girdi ve iki çocuk büyüttü.
Haret’in saçları erken ağardı, çok nadir gülümsedi, ancak kader bu kadını asla bozmadı, gururunu, nezaketini ve sınırsız iyimserliğini yok edemedi. Atalarından: özgürlüğü seven ve savaşçı Ubıhlardan miras aldığı yaşama arzusu gibi…Anzor NIBO. aheku.net
Arusyak Agababyan, Maria Sısoyeva, (Şapsığlar ve Abhazlar Arasında: Ubıh Ceren Ailesi) – А.Г. Агабабян, М.Э. Сысоева, МЕЖДУ ШАПСУГАМИ И АБХАЗАМИ: АКТУАЛИЗАЦИЯ ИДЕНТИЧНОСТЕЙ УБЫХСКОЙ ФАМИЛИИ ЧÉРЕН
UBYKH Dergi, Sayı 2 , Nisan Mayıs Hairan